Ondanks beloftes van de Chinese overheid dat aidspatiënten recht hebben op gratis behandeling, moet het gros van de besmette kinderen het zonder medicijnen doen. Hoogstens 10 procent wordt behandeld, zo schrijven de onderzoekers van Asia Catalyst in een nieuw rapport.
De rapportschrijvers deden hun onderzoek tussen mei en augustus van vorig jaar en in maart van dit jaar en concentreerden zich vooral op de provincies Henan en Yunnan. In de eerste raakten vele duizenden boeren begin jaren negentig met hiv besmet nadat ze hun bloed aan bloedbanken hadden verkocht en het niet-gecontroleerde plasma terug ingespoten kregen. Yunnan daarentegen is de grensprovincie met Birma, waar de aidsepidemie begon en waar ze aanvankelijk via besmette drugsnaalden ging. Later verspreidde het virus zich via de seksindustrie.
Over hoeveel aidspatiënten China telt, zijn onderzoekers het niet eens. Pogingen om de bloedschandalen in de doofpot te stoppen en ook de angst voor stigma zorgden ervoor dat de cijfers gigantisch ver uiteenliepen, naargelang van de bron. Sommigen hebben het over enige miljoenen, anderen over minstens 700.000 mensen.
Evenmin is bekend hoeveel kinderen met hiv besmet raakten. De Wereldgezondheidsorganisatie schat zo’n 10.000 maar andere experts menen dat het er veel meer zijn, gezien de overheid zelf toegeeft dat er in 2005 alleen al 9.500 kinderen bij de geboorte door hun moeder werden besmet.
In 2003 lanceerde Peking het ambitieuze programma ‘Vier gratis, één zorg’. Dat komt erop neer dat antiretrovirale middelen, tests, preventie van moeder-kindoverdracht bij de geboorte en onderwijs voor aidswezen gratis zijn. De implementatie van dit programma laat evenwel te wensen over. Zo blijkt het slechts in 300 van de 2.000 districten in het land operationeel te zijn.
Bovendien beperkt die kosteloze zorg zich tot de antiretrovirale medicijnen van de eerste generatie. De veel duurdere tweede generatie, die nodig wordt na resistentie, is in China nog altijd niet verkrijgbaar. In maart van dit jaar, tijdens de jaarlijkse zitting van het Nationaal Volkscongres, het parlement, probeerden een aantal ngo’s dat aan te kaarten. De enige officiële reactie was een dreiging met vervolging.
Hoewel sommige Chinese gezondheidsfunctionarissen zeggen de noodzaak aan de invoer van die nieuwe medicijnen in te zien, zijn er nog geen officiële statements daarover, laat staan dat ze, behalve sporadisch op de zwarte markt, ergens te verkrijgen zouden zijn.
Tegelijk is gezondheidszorg behalve voor overheidswerknemers, personeel van grote bedrijven en mensen die een private verzekering afsloten, geheel door de zieke zelf te betalen en vooral voor rurale burgers erg duur. Het gemiddelde inkomen van de rurale burgers was in 2008 omgerekend 533 euro, terwijl een simpel doktersbezoek zonder medicijnen of transport 5 euro kost.
Zo krijg je verhalen zoals dat van Kleine Liu, die als kind bij een bloedtransfusie besmet raakte. Dat werd door de gebrekkige training van dokters in districtsziekenhuizen slechts op zijn achtste ontdekt. Dat betekende meteen dat hij al zijn vriendjes verloor en ook de familie van zowel vaders- als moederskant verbrak alle banden met het gezin. “Ze waren zo bang dat ze het ook zouden krijgen, dat ze gingen lopen zo gauw ze me zagen. Ik heb geen vriendjes, niemand”, zei de jongen in een interview met de rapportschrijvers kort voor zijn dood.
Kleine Liu kreeg vervolgens aidsremmers maar alle verdere ziekenhuiskosten en ook de medicijnen tegen de talloze opportunistische infecties die hij opliep, moest zijn familie betalen. De jongen overleed dit voorjaar op veertienjarige leeftijd. Zijn vader had ondertussen zijn hele hebben en houden verkocht maar kon geen verdere behandeling betalen. De man raakte daarmee zijn enige kind kwijt.
En eigenlijk had Kleine Liu nog geluk. Volgens de schrijvers van het rapport zijn er maximaal duizend kinderen die antiretrovirale middelen krijgen. Aangezien te weinig dokters tests doen, wordt de besmetting vaak niet of laattijdig opgemerkt en zonder behandeling halen weinig kinderen met aids hun vijfde verjaardag.
Bovendien heeft het erg lang geduurd vooraleer er pediatrische aidsremmers te krijgen waren in China. De besmette jongens en meisjes kregen geneesmiddelen voor volwassenen, wat tal van extra neveneffecten opleverde en niet zelden maakte dat de kinderen afhaakten. En zo kregen ze veel meer opportunistische infecties en raakten ze bij eventuele hervatting van de behandeling ook sneller resistent, wat meestal niet lang daarna in hun dood resulteerde.